na briathra

Conas atá sibh? is mise Stephanie agus táim ag staidéar gaeilge agus gearmáinis i UCC. Is é seo mo chéad bhlag a scríobh mé. Beidh mé ag cuir suas nótaí usáideach i gcomhar Gaeilge agus gearmáinis i gcomhar daoine san ardteist agus daoine san teastais sóisearach. Inniu táim chun blag a scríobh faoi na briathra..

Na briathra rialta- the regular verbs

• Verbs are split into two groups
• an céad réimniú- the first group include verbs with one syllable
• an dara réimniú- the second group include verbs with two syllables
• The ‘briathar saor’- the briathar saor is used in the sentence when there is no mention of a person in the sentence.
• Briathar saor examples: dinner is eaten every day- itheadh an dinnéar gach lá.

An aimsir caite- The past tense

–> Rialacha don chéad réimniú- Rules for one syllable verbs:

• Úsáid ‘h’ nó séimhiú I gcónaí- Use ‘h’ always.
• With certain verbs you will use the letter ‘d’ as a replacement for ‘h’ e.g d’ól mé, or you will use both a ‘d’ and a ‘h’ e.g  d’fhág mé.
• The ending used for ‘we’ or ‘sinn’ is amar (broad verbs) or eamar (slender verbs).
• Don’t forget broad vowels are aou, slender vowels are ie.
• Briathar soar: The free verb is used when there is no mention of people in the sentence e.g – cuireadh dinnéar ar an mbord gach lá- dinner is put on the table every day. The ending for the soar briathar is adh (broad verbs), eadh (slender verbs). In the case of the briathar soar there is no ‘h’ needed.

glan	Cuir
Ghlan mé	Chuir mé
Ghlan tú	Chuir tú
Ghlan sé/sí	Chuir sé/sí
Ghlanamar	Chuireamar
Ghlan sibh	Chuir sibh
Ghlan siad	Chuir siad
Glanadh (briathar saor)	Cuireadh (briathar soar)

Rialacha don dara réimniú- Verbs with 2 syllables.

• You use the ending aíomar (broad verbs)/ íomar (slender) for ‘we’ or sinn
• You use the ending aíodh/íodh for the soar bhriathar

Ceannaigh	Éirigh
Cheannaigh mé	D’éirigh mé
Cheannaigh tú	D’éirigh tú
Cheannaigh sé/sí	D’éirigh sé/sí
Cheannaíomar	D’éiríomar
Cheannaigh sibh	D’éirigh sibh
Cheannaigh siad	D’éirigh siad
Ceannaíodh (briathar soar)	éiríodh

An aimsir láithreach- Present tense

Na rialacha don chéad réimniú- The rules for the first syllable verbs

• Níl ‘h’ ag teastáil- no ‘h’ needed
• The ending for we or sinn is aimid/imid
• Briathar soar: The ending is tar (broad verbs)/ tear ( slender verbs) e.g  dúntar an doras gach lá- The door is closed every day.

Fág	Cuir
Fágaim	Cuirim
Fágann tú	Cuireann tú
Fágann sé/sí	Cuireann sé/sí
Fágaimid	Cuirimid
Fágann sibh	Cuireann sibh
Fágann siad	Cuireann siad
Fágtar ( briathar soar)	cuirtear

Rialacha don dara réimniú - Rules for the second syllable verbs

• Tá na rialacha cosúil leis na cinn thíos ach tá deirí difrúila ag na briathra sa dara réimniú- The rules are the same for the second syllable verbs but the endings are different.

Ceannaigh	Éirigh
Ceannaím	Éirím
Ceannaíonn tú	Éiríonn tú
Ceannaíonn sé/sí	Éiríonn sé/sí
Ceannaímid	Éirímid
Ceannaíonn sibh	Éiríonn sibh
Ceannaíonn siad	Éiríonn siad
ceannaítear	éirítear

An aimsir fháistineach- The future tense

Rialacha don chéad réimniú- Rules of one syllable verbs

• Níl ‘H’ AG TEASTÁIL- NO H NEEDED IN AIMSIR FHÁISTINEACH
• Similar to aimsir láithreach layout but an f is added… f for fháistineach
• The ending for we is faimid/fimid
• Briathar saor ending is far/fear e.g dúnfar an doras gach lá- The door will be closed every day.

Dún	Cuir
Dúnfaidh mé	Cuirfidh mé
Dúnfaidh tú	Cuirfidh tú
Dúnfaidh sé/sí	Cuirfidh sé/sí
Dúnfaimid	Cuirfimid
Dúnfaidh sibh	Cuirfidh sibh
Dúnfaidh siad	Cuirfidh siad
Dúnfar (briathar saor)	cuirfear

Rialacha don dara réimniú - Rules for 2 syllable verbs

• The ending for ‘we’ or sinn is óimid (broad verbs) or eoimid (slender)
• Briathar saor ending: ófar (broad)/ eófar (slender)

Ceannaigh	Éirigh
Ceannóidh mé	Éireoidh mé
Ceannóidh tú	Éireoidh tú
Ceannóidh sé/sí	Éireoidh sé/sí
Ceannóimid	Éireoimid
Ceannóidh sibh	Éireoidh sibh
Ceannóidh sibh	Éireoidh siad
Ceannófar	éireofar

An modh coinníolach- The conditional tense

This tense is used when you want to say something would or could happen. Here are some sample sentences..

• Dhéanfainn m’obair bhaile má tá an t-am agam- I would do my homework if I have the time.
• Thabharfainn airgead go dtí na daoine bochta dá mbeadh an t-airgead agam- I would give money to the poor if I had the money
• D’íosfainn mo dhinnéar ach níl an t-am agam- I would eat my dinner but I don’t have the time.

Rialacha don chéad réimniú - Rules for one syllable verbs

• TÁ ‘H’ AG TÉASTÁIL
• Tá deirí nua do gach ceann- every case has a different ending
• Briathar saor is faí/fí

dún	cuir
Dhúnfainn	Chuirfinn
Dhúnfá	Chuirfeá
Dhúnfadh sé/sí	Chuirfeadh sé/sí
Dhúnfaimis	Chuirfimis
Dhúnfadh sibh	Chuirfeadh sibh
Dhúnfaidís	Churfidís
Dhúnfaí	chuirfí

An dara réimniú- two syllable verbs

Ceannaigh	Éirigh
Cheannóinn	D’éireoinn
Cheannófá	D’éireofá
Cheannódh sé/sí	D’éireodh sé/sí
Cheannóimis	D’éireoimis
Cheannódh sibh	D’éireodh sibh
Ceannóidís	D’éireoidís
Cheannófaí	D’éireofaí